بان مسیتی نام سه غار مرموز در چابهار است و تقریباً همه مسافرانی که در چابهار به گشت و گذار می پردازند در برنامه سفر خود از آن بازدید می کنند. این غارها در دامنه کوهی به نام شهبازند و روستایمشهوری به نام تیس واقع شده و به عنوان یکی از شگفتی های گردشگری در ایران برای عموم شناخته شده است.

این مجموعه از یک غار طبیعی و دو غار دست ساز ساخته شده است و افراد محلی آن را (بان مسیتی) می نامند. در زبان بلوچی ، بان به عنوان یک مرد صالح و خداپرست یاد می شود و مسیتی نیز به معنی معبد و پرستشگاه است. گفته می شود که غارهای بان مسیتی در گذشته معابد یا مکان های ذبح بوده است. در مقابل همه این غارها سکویی وجود داشت که این اعمال مذهبی بر روی آن انجام شود. این غارها در ارتفاع 25 متری از سطح زمین واقع شده اند. غار اول غاری طبیعی بوده که دیواره های آن بعدا تراش داده شده است و مقبره های مکعبی نیز با دیوارهای سفید ساخته شده از گچ وجود دارد.

بندر گواترچابهار، در جنوب شرقی ایران و آخرین نقطه مرزی شهر چابهار یکی از زیباترین سواحل ایران است که به دریا می رسد و جزر و مد های زیبای آن از یک طرف و جنگل های حرا از طرف دیگر توجه هر بیننده را به خود جلب می کند.

علاوه بر جاذبه های طبیعی در منطقه ، بندری به نام گواتروجود دارد که از مدت ها قبل مکانی امن و جذاب برای سرمایه گذاران کشور ما بوده است ، بنابراین گفته می شود این بندر یکی از قطب های مهم در افزایش غیرنفتی ایران است.

صادرات یکی دیگر از جذابیت های این منطقه می باشد، شغل مردم خونگرم و دوست داشتنی این منطقه صیادی است و درون کپرهایی که با مصالح سنتی در آن منطقه ساخته می شوند ، زندگی می کنند.

در کلمه ، نام تالاب لیپار که به عروس چابهار نیز معروف است ، به معنی دختران جوان و مجرد است. بعد از روستای رمین در 15 کیلومتری چابهار ، در مسیرجاده ساحلی چابهار - گواتر ، تنگه ای صخره ای وجود دارد که مشرف بر دره ای سرسبز و زیباست که از بالای آن می توان روستای لیپار را در میان مراتع دید.

 بین این دو کوه که از یکدیگر فاصله چندانی ندارند ، یک آب بند ایجاد شده است که آب های سرگردان اطراف را جمع می کند و به یک آبگیر به طول 14 کیلومتر تبدیل می شود. در این مخزن انواع بوته ها و درختچه های "گز" و "چش" با چشم اندازی زیبا منطقه ای بکر و با اکوسیستم ویژه ایجاد کرده است. پرندگانی چون چنگر ، فلامینگو ، کشیم ، حواصیل سفید و خاکستری ، طاووس ، باقرقره ، تیهو ، جیرفتی ، عقاب دشتی ، خوتکا و دلیجه، زیبایی فوق العاده ای را در منطقه ایجاد کرده اند.

درخت انجیر معابد ، نام درختی از خانواده توت است که یکی از بلندترین درختان جنگل های بارانی می باشد و دارای چرخه زندگی غیرمعمول است. به این صورت که دانه هایش در درون فضله پرندگان بر روی درختان دیگر سقوط میکنند وقتی جوانه می زند ، ریشه های آن به زمین فرستاده می شود. در نتیجه شاخه های گیاه تنه درخت میزبان را می پوشانند و به تدریج درخت را خفه می کنند و خود آن را پرورش می دهند. این درخت در مناطق گرم ایران مانند چابهار یافت می شود و هم اکنون بخشی از پوشش گیاهی جزایر خلیج فارس و استان خوزستان است .

مجاورت منطقه آزاد چابهار به دریا ، نزدیکی آن به مدار رأس‌السرطان و قرار گرفتن آن در جریان وزش بادهای موسمی شبه قاره هند و جبهه های گرمسیری باعث آب و هوای معتدل استوایی با رطوبت نسبی آن شده است. این منطقه در زمستان گرمترین نقطه کشور و در تابستان سردترین بندر جنوبی ایران است.

متوسط ​​حداکثر دما (در خرداد ماه) در طی یک دوره 7 ساله 31 درجه سانتیگراد ، میانگین حداقل دما (در دی ماه) 19 درجه سانتیگراد و میانگین دما در طول سال 26 درجه سانتیگراد است. حداقل رطوبت نسبی 60٪ و میانگین رطوبت نسبی 70٪ است. میانگین بارندگی سالانه کمتر از 200 میلی متر در سال است که 64٪ آن در زمستان رخ می دهد.

به طور کلی ، آب و هوای چابهار کمترین تغییر را در چهار فصل سال دارد و سطح رطوبت فقط در دو ماه از سال (اردیبهشت و خرداد) بالا می رود. به عنوان مثال آب و هوا در چابهار در تابستان سردتر از تهران است. آنچه برای مسافران و برخی از ساکنان کمی آزار دهنده است ، شرجی بودن بیش از حد هواست که سنگینی و کسلی بدن را افزایش می‌دهد.

سفره عقد و جهیزیه

در عروسی بلوچی سفره عقد و جهیزیه وجود ندارد. بلوچ ها مراسم عقد را معمولا در مسجد برگزار کرده اند و در حال حاضر نیز این مراسم همچنان ممکن است در مسجد و بدون هیچ تشریفاتی به جاآورده شود. اما اینک علاوه بر مسجد در خانه نیز مراسم عقد به اجرا گذاشته می شود. به هنگام خواندن خطبه عروس به طور مستقیم به داماد «بله» نمی گوید. وقتی عاقد برای خواندن خطبه به خانه داماد می رود یک نفر را به خانه عروس می فرستد تا عروس شخصی را به عنوان وکیل تعیین کند.

این وکیل به طور معمول از خانواده پدری عروس تعیین می شود. عروس معمولا عموی بزرگ یا پدر خود را به عنوان وکیل معرفی می کند. سپس با تعیین وکیل عاقد از داماد و از وکیل عروس درباره مهریه و نکاح می پرسد و بعد خطبه را می خواند. در عروسی بلوچی هیچ خبری از جهیزیه نیست. بنابراین هیچ خانواده ای نگران خرید وسایل خانه برای دختران خود نیستند. در عوض تمام وسایل زندگی را باید پسر تامین کرده باشد. از لحاف و وسایل خواب که معمولا رسم است تا دیگر اقلام لازم و ضروری برای زندگی. در عوض اتفاقی دیگری روی می دهد.

داماد بعد از مراسم عروسی و شب یکجایی، در خانه پدرزن اقامت می کند. این اقامت گاه تا یکسال ادامه پیدا می کند و جنبه بدی در اذهان ندارد. گاه نیز داماد خانه و اسباب زندگی را فراهم کرده  و در خانه خود زندگی را آغاز می کند. به طور معمول زندگی به صورت فرادا آغاز نمی شود و عروس و داماد بلوچ، با خانواده عروس یا داماد زندگی را آغاز می کنند تا کمبودها و نواقص زندگی اشان کمرنگ تر جلوه کند و به مرور حل و فصل شود و بعد که داماد استطاعت گرفتن جایی برای اقامت را یافت آن وقت مستقل می شوند.

“سوگ ها و عزاهای عمومی و خصوصی”

مردم سیستان و بلوچستان پیرو دین مبین اسلام هستند، در سیستان شیعه و سنی در کنار هم با وحدت مثال زدنی کنار هم زندگی می کنند.برگزاری سوگ ها و عزاهای عمومی در بین اهل تسنن و تشیع همچون سایر نقاط کشور صورت می گیرد، ولی به عزاداری های خصوصی اهمیت خاص می دهند.این اهمیت نشانه همبستگی عمیقی است که در میان مردم سیستان و بلوچستان وجود دارد.موقعی که کسی مریض می شود همه بستگان و همسایگان برای دیدن بیمار می روند.

اگر بیمار بهبود نیافت و فوت کرد، مجلس (پرسه) به مجلس عزا و سوگواری مبدل می شود. حاضرین به گریه و زاری می پردازند، مراسم تدفین برپا می شود.پس از غسل، متوفی را در کفن می پیچند و مردم بر میت نماز می خوانند. سپس متوفی را در تابوت قرار می دهند و به گورستان حمل می نمایند. موقعی که تابوت به گورستان نزدیک شد، مردمی که در گورستان جمع شده اند به اقوام متوفی به استقبال جنازه می روند. جنازه را در گور قرار می دهند.

پس از آن که روی مرده را پوشاندند و قبر را با خاک پر کردند، آنگاه مقداری خرما به حاضران احسان می کنند که خوردن آن ثواب دارد معمولاٌ بستگان متوفی افرادی را که در در مراسم تدفین حضور داشتند به نهار دعوت می کنند و نزدیک ترین فرد متوفی به مدت سه روز در خانه می ماند. در این مدت جهت تسلای خاطر او به دیدنش می روند.

“موسیقی و ادبیات بومی”

موسیقی بومی و ترانه های فولک مردم سیستان و بلوچستان ظرافت ویژه ای دارند. این لطافت شاید به دلیل طبیعت خشن و شیوه سخت گذران انسان در این خطه، اندکی غیرعادی به نظر برسد، ولی موسیقی بومی و ترانه های عامیانه مردم این سزمین، نمودار کاملی از سفر مردم آن است.

ترانه های محلی بلوچ بیشتر در مراسم جشن عروسی و مخصوصاٌ عید فطر خوانده می شود. ترانه های محلی سیستان نمایانگر زندگی مادی و معنوی مردم این سرزمین است. اکثر این ترانه ها ارتباط مستقیمی با محیط طبیعی، شیوه زندگی و باورهای دینی و اعتقادی مردم منطقه دارند.

اشعار محلی بلوچ غالباٌ در مراسم اعیاد و مخصوصاٌ عیدفطر خوانده می شود و موزیک محلی که عبارت از سرنا، دهل و طبل است آن را همراهی می کند.

“لباس های محلی”

شکل پوشش گروه های انسانی ارتباط مستقیمی با شرایط اقلیمی، فرهنگی و قومی هر منطقه دارد. همچنین پوشاک معرف ذوق و هنر، آداب و سنت های جوامع بشری بوده است. یکی از موضوعاتی که پیش از همه توجه انسان را در بدو ورود به سیستان و بلوچستان جذب می کند، تنوع رنگ در پوشاک است. البته این تنوع رنگ در بسیاری از نقاط ایران به ویژه در میان ایل قشقائی، شاهسون و کرد نیز مشهود است. لباس مردان بلوچ عبارت از پیراهن یقه باز، لباده بلند، دستار سفید، کمربند ضخیم است.

کفش مردها از کفش های مخصوصی است که نوک آن به طرف بالا برگشته است و عقیده دارند که این کفش ها آنها رادر راه رفتن چابک کرده و در حرکت موجب زحمت آنها نمی شود.

لباس زنان بلوچ، پیراهن بلند است و با حجابی کامل بدن را می پوشاند.

ابراهیم زاده در رابطه با شهرهای تاریخی استان نیز گفت:شهر سوخته در ۶۰ کیلومتری جنوب زابل کنار جاده زابل و در ۶ کیلومتری قلعه رستم واقع شده و مشتمل بر تپه هایی است که بیش از ۵۰ متر ارتفاع ندارند. وسعت آن دو کیلومتر ونیم می باشد. این مکان بی گمان روزگارانی دراز یکی از مهم ترین مراکز شهرنشینی آسیا در عصر مفرغ بوده است. قدمت این تمدن را به ۳۵۰۰ تا ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد تخمین می زنند.

قدمت شهرسوخته در کاوش های مقدماتی که در این شهر و پیرامون بمپور و بردسیر به عمل آمده است، نشان می دهد که مردمان این سرزمین در هزاره چهارم، سوم و دوم پیش از میلاد تمدن درخشان و همانند تمدن هند و بین النهرین داشته اند.

“جشن ها و اعیاد ملی و مذهبی”

در استان سیستان و بلوچستان برخی از اعیاد و جشن های ملی و مذهبی بسیار با شکوه و برخی دیگر به شکل معمولی برگزار می شود. از اعیاد ملی، عیدنوروز در منطقه می توان نام برد ، ولی اعیاد مذهبی نظیر عیدفطر و قربان بسیار باشکوه و با مراسم خاصی برگزار می شود.

“عید نوروز”

مردم در ایام نوروز لباس نو می پوشند و به دیدار یکدیگر می روند. مردم سیستان روز عید به کوه خواجه می روند و در بزرگداشت جشن نوروز شادی می کنند.خصومت ها را در روزهای عید نادیده می گیرند و صلح و آشتی می کنند.

“عید سعید فطر”

یکی از اعیاد بزرگ استان عید فطر است. در این روز مردم لباس نو می پوشند و پس از ۳۰ روز روزه داربودن در محل هایی به نام “عیدگاه” جمع می شوند و نماز عیدفطر برپا می دارند و فطریه می دهند و پس از آن به خانه مراجعت می کنند و سپس به خانه خویشان و اقوام خود می روند و عید را تبریک می گویند.روز عیدسعیدفطر یکی از روزهای مهم در نواحی مختلف استان سیستان و بلوچستان به ویژه ناحیه بلوچستان به شمار می رود.

“عید قربان”

یکی دیگر از اعیاد بزرگ مردم استان عید قربان است. در این عید مردم لباس نو می پوشند و در محل “عیدگاه” جمع می شوند. در این روز معمولاٌ چند خانوار با هم شتری را قربانی می کنند و گوشت آن را به فقرا و مستمندان احسان می کنند. پس از خاتمه مراسم قربانی دید و بازدید شروع می شود و به خانه دوستان و اقوام و آشنایان می روند و حلالیت می طلبند. مراسم دید و بازدید این عید تا سه روز ادامه می یابد.

“مراسم عروسی”

ازدواج و جشن و سرورهای مربوط به عروسی مهمترین مراسم شادی آور مردم سیستان و بلوچستان است. ازدواج تحکیم کننده روابط خویشاوندی و گسترش دهنده تیره و طایفه است و معمولاٌ در داخل تیره ها و طوایف و مبتنی بر روابط خویشاندی صورت می گیرد. خواستگاری متضمن آشنایی قبلی والدین می باشد برای خواستگاری رئیس خانواده پسر به خانه پدر دختر می رود و پس از صرف چای و انجام صحبت های متفرقه موضوع را با والدین دختر در میان می گذارد و چند روز به انتظار پاسخ می مانند. از طرفی مادر دختر موضوع را با دختر در میان میگذارد.

اولین مرحله عروسی بعد از مراسم خواستگاری مراسم شیرینی خوران است. در این مراسم لباسهای عروسی تحویل می شود، مهمانان با شیرینی، نقل، چای و خرما پذیرایی می شوند و از آن پس، دختر برای پسر نامزد می شود.

در دوران نامزدی در عید فطر، قربان و عیدنوروز، اگر داماد در موطن خود باشد پدر عروس او را دعوت می کند و داماد پس از مهمانی مبلغی به عنوان عیدی به همراه گوسفندی به خانواده عروس پیش کش می نماید دوران نامزدی گاهی دو سال طول می کشد.

برپایی مراسم ازدواج در میان بلوچ های ایرانی کما بیش همچون رسم سال های دور این قوم است و دستکم ۸ مرحله از مراحل عروسی همچنان در میان بلوچ ها به اجرا درمی آید. گرچه اینک به واسطه تغییر وضعیت اقتصادی مراسم ۷ شبانه روزی عروسی بلوچی به برنامه ای ۳ شبانه روزی محدود شده اما هنوز پایبندی به سنت ها در آن ملموس و مشهود است. آنچه در ادامه آمده حاصل گفتگوهایی با مردم محلی است که در مناطق مختلفی از بلوچستان که به سرزمین «مکُران» معروف است ساکنند، نظیر شهرهایی چون ایرانشهر، بمپور، سرباز، نیکشهر، چابهار .

در عروسی چابهار سفره عقد و جهیزیه وجود ندارد.

غذاهای محلی چابهار به نوعی یکی از بهترین تفریحات در این شهر هستند؛ چابهار یکی از شهر های زیبای جنوب شرقی ایران است که مانند هر شهر بی نظیر دیگری، غذا های محلی و خوراکی های منحصر به فرد خود را دارد. جاهای دیدنی چابهار بی نظیر و منحصر به فرد هستند و از بین آنها هرگز نمی توان رستوران های فوق العاده این شهر را از قلم انداخت. مخصوصا رستوران هایی که غذا های محلی و خوراکی های بی نظیر را سرو میکنند.

غذا های چابهار بخصوص سنتی هایش مانند هر کدام از شهر های جنوبی ایران، شامل ادویه های مختلف و تند است. البته در بعضی از آنها نیز از میوه رایج جنوبی یعنی خرما نیز استفاده می شود؛ معمولا غذا هایی به این سبک و سیاق بیشتر شبیه غذا های بومی هندوستان و پاکستان هستند. چرا که شهر های جنوبی ایران و به خصوص چابهار به این دو کشور نزدیک تر هستند و فرهنگ هایی در هم آمیخته دارند که از این بین می توان به غذا های محلی چابهار اشاره کرد.

بت ماش

بت ماش یک غذای پر انرژی و مقوی است؛ غذایی فوق العاده که از بهترین سبزی های منطقه تهیه می شود و در بلوچستان طرفدار زیادی دارد. این غذا بیشتر برای روز های خنک سال پخت می شود که روش تهیه و پخت و پز آن تا حدودی به روش پخت و پز تهیه دمپختک خودمان است.

تباهگ

اگر با یکی از بومی ها و اهالی شهر زیبای چابهار آشنا شوی و شبی را با مهمان آنها باشی احتمال دارد که از شما به عنوان یک مسافر با غذای فوق العاده ای به اسم تباهگ از شما پذیرایی خواهد کرد که غذایی اصیل و فوق العاده است.

گوشت خشک شده را که به روش های جنوبی نمک سود کرده اند در آب و نمک پخت می کنند؛ معمولا تباهگ را با برنج سرو می کنند برای همین در همان آب برنج را پخت می کنند که همین باعث ایجاد طعمی بی نظیر و فوق العاده در برنج می شود.

غارهای بان مسیتی به مجموعه غارهایی در پنج کیلومتری شمال باختری روستای تیس در دامنه کوه شهبازبند)در نزدیکی چابهار( گفته می‌شود.

یک غار طبیعی و دو غار مصنوعی در کنار هم قرار دارند. مجموعه این غارها را مردم محل به نام بان مسیتی می‌شناسند. غار اول طبیعی و به شکل نیم دایره‌است و با استفاده از روش تراشکاری درون غار و دهانهً آن توسعه پیدا کرده‌است. یک آرامگاه کوچک از گچ به صورت دوسطح افقی که بر روی یکدیگر قرار دارند و فاقد آثاری مانند سنگ‌نبشته، خط و لوحه در عمق یک متر از سطح غار دیده می‌شود که در گرد آن یک فضای کوچک وجود دارد.

دهانه آن هشتاد سانتیمتر ارتفاع دارد و سقف آن کوتاه است و اکنون به دلیل خرابی یک آدم متوسط به زحمت در آن به گونه خمیده می‌تواند بایستد و در پایان مسدود است و احتمال دارد حفره‌ها یا روزنه‌های طبیعی یا مصنوعی در بخش انحنای خلفی کوه این غار را با غار سوم متصل کرده باشد یا به چاه‌های زیرزمینی که محلی برای دفن مردگان در معابد کهن است برساند و سکویی که از سنگ وگچ ساخته شده‌است دیده می‌شود که دهانه ورودی آن ۸۰ سانتیمتر و سقفی کوتاه دارد. به فاصله ۵۰ متر در سوی چپ غار اصلی، غار سوم که طول دهانه قوسی آن حدود ۲۰ متر است قرار دارد گویا این غارها جزو یک واحد تأسیساتی ساختمانی بوده و به منزله حجره‌ها و توقفگاههای معبد یا پرستشگاهی بوده و در سطح زمین تا ورود به دهانه غار، پلکانی وجود داشته که آثار آن بر جای مانده است.

قبرستانی خاموش و مرموز در جنوب شرقی ترین نقطه ایران، استان سیستان و بلوچستان، شهر چابهار، روستای تیس. روستایی باستانی با قدمتی حداقل ۲۳۰۰ ساله که در آن اعتقادات و باورهای مردم بلوچ با راز آمیزی و سکوت ژرفناک طبیعت آن و آثار باستانی بر جای مانده پیوند خورده است و گورستان جن که بلوچ ها به آن «جن سنط» می‌گویند یکی از این رازهاست.

قدمت این روستا به 2300 سال قبل می‌رسد و نام آن در کتاب‌هاى مربوط به فتوحات اسکندر مقدونى به‌عنوان تیز مشهور بوده که به مرور زمان به تیس تبدیل شده است؛ در آثار مورخین و جغرافی‌دانان دوره اسلامى از آن به‌عنوان بندر تزیا یا تسی یاد شده و این روستا مرکز تجارت شکر ایالات مکران و گندم سیستان بوده است.

قبرستانی خاموش و مرموز، سنگ‌قبرهای عظیم ‌الجثه مکانی جالب برای ماجراجویانی است که به دنیای ماورالطبیعه علاقه دارند. سنگ قبرهای بزرگ و عجیب در این گورستان محلی‌ها را به این باور رسانده که این گورها محل دفن آدمیزاد نیست. در این گورستان قبرها کنار هم روی سطحی صخره‌ای حفر شده‌اند که این شیوه‌ی حفاری پرسش‌های زیادی را به وجود آورده است.

شاید به دلیل حفظ مردگان و در گذشتگان از گزند جانوران و خورندگان زیر زمینی اجساد، رنج کندن سنگ را بر خود هموار می کردند و گورها را اینچنین می ساختند. شاید برای احترام به مردگان بوده و شاید هم باور مردم محلی درست باشد که این گورها متعلق به جن هاست. آنها مردگان خود را در حصار این سنگ ها دفن کرده اند، شب که می رسد، جنها بر سر گور از دست رفتگان خود حاضر می شوند و به مویه و مرثیه سرایی مشغول می گردند. هر کس که شبانگاه گذرش بر این گورستان بیفتد، مورد نفرین جن ها قرار می گیرد و با عذابی سخت بعد از چند روز می میرد.